Jak skutecznie korzystać z konstytucyjnego prawa do zgłaszania petycji?

Spis treści

I.   Podstawowe informacje o petycjach
1.  Kto i do kogo może wnieść petycję?
2.  Przedmiot petycji
3.  Forma i treść petycji
4.  Tryb rozpatrywania
II.  Europetycja
1.  Forma i treść europetycji
2.  Tryb rozpatrywania
III. Źródła wiedzy

I. PODSTAWOWE INFORMACJE O PETYCJACH

Przede wszystkim należy zaznaczyć, że pomimo tego, że Konstytucja RP od początku swojego obowiązywania zawiera art. 63, zgodnie z którym:

Każdy ma prawo składać petycje, wnioski i skargi w interesie publicznym, własnym lub innej osoby za jej zgodą do organów władzy publicznej oraz do organizacji i instytucji społecznych w związku z wykonywanymi przez nie zadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej. Tryb rozpatrywania petycji, wniosków i skarg określa ustawa.

to ustawa określająca tryb rozpatrywania petycji weszła w życie dopiero 6 września 2015 roku [link: http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20140001195]. Co prawda, wcześniej z tego prawa można było korzystać na podstawie przepisów kodeksu postępowania administracyjnego, jednak były to przepisy ogólne i niewystarczające.

Korzystanie z prawa do petycji ma duże znaczenie dla wzmacniania demokracji bezpośredniej oraz społeczeństwa obywatelskiego.
https://www.maszglos.pl/aktualnosci/czym-jest-petycja-i-jak-z-niej-korzystac/

1. KTO I DO KOGO MOŻE WNIEŚĆ PETYCJĘ?

Kto? Każdy, czyli:

• osoba fizyczna (każdy człowiek);
• osoba prawna (np. firmy, organizacje itd., o ile posiadają osobowość prawną);
• jednostki organizacyjne niebędące osobą prawną (np. spółka cywilna, stowarzyszenie zwykłe itd.);
• oraz grupy powyższych podmiotów.

Do kogo? 

• do każdego organu władzy publicznej
• do organizacji lub instytucji społecznej, ale jedynie w związku z wykonywanymi przez nią zadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej (np. w ramach projektu lub na podstawie przepisów prawa).

2. PRZEDMIOT PETYCJI

Petycja może być złożona w interesie:

• publicznym;
• prywatnym;
• podmiotu trzeciego, ale za jego zgodą.

Przedmiotem petycji jest żądanie (wniosek), które może mieć na celu np.:

• zmianę przepisów prawa;
• podjęcie rozstrzygnięcia przez organ władzy publicznej (ale nie organy sądowy);
• podjęcie innego działania w sprawie dotyczącej osoby wnoszącej petycję;
• w sprawie życia zbiorowego;
• w sprawie wartości wymagających szczególnej ochrony w imię dobra wspólnego.

Żądanie musi dotyczyć czynności mieszczących się w zakresie zadań i kompetencji podmiotu, do którego wnosi się petycję.

3. FORMA I TREŚĆ PETYCJI

Petycję można wnieść na piśmie lub za pomocą Internetu.
Do obowiązkowych elementów petycji należy:

• określenie kto wnosi petycję (jeśli jest to grupa podmiotów to należy wskazać reprezentanta tej grupy i jej członków np. poprzez listę osób popierających petycję wraz z ich podpisami);
• podanie miejsca zamieszkania (lub siedziby) wnoszącego petycję oraz adres do korespondencji (jeśli jest to grupa podmiotów należy wskazać miejsce zamieszkania lub siedzibę każdego z nich). W przypadku petycji wnoszonej elektronicznie wskazanie adresu poczty elektronicznej wnoszącego petycję;
• wskazanie adresata petycji;
• opisanie przedmiotu petycji;
• podpis (w przypadku petycji wnoszonej droga elektroniczną kwalifikowany podpis elektroniczny jest dopuszczalny, ale nie jest wymagany).

Dodatkowym fakultatywnym elementem jest zgoda na ujawnienie na stronie internetowej adresata danych osobowych wnoszącego petycję.

Jeśli petycja składana jest w interesie osoby trzeciej, należy zawrzeć w niej dane z pkt 1 i 2 dot. tej osoby trzeciej oraz dołączyć jej zgodę (zobacz przykładową zgodę na str. 23 Praktycznego przewodnika po petycjach [link: http://petycje.senat.edu.pl/uploads/drive/PDF/praktyczny%20przewodnik%20po%20petycjach.pdf ].

W przypadku braków formalnych – dot. pkt 1 lub 2 powyżej – petycja może zostać pozostawiona bez rozpatrzenia albo – w przypadku braków dot. pozostałych punktów – podmiot wnoszący petycję zostanie wezwany do ich uzupełniania i wyjaśnienia treści żądania.

4. TRYB ROZPATRYWANIA

Jeśli okaże się, że adresat petycji nie jest właściwy do jej rozpatrzenia to ma on obowiązek niezwłocznie, nie później niż w ciągu 30 dni od jej złożenia, przesłać ją do właściwego adresata i zawiadomić o tym wnoszącego petycję.

Każda wniesiona petycja powinna znaleźć się, niezwłocznie po jej złożeniu, na stronie internetowej (Biuletynie Informacji Publicznej) adresata petycji w formie skanu, wraz z informacją o przebiegu postępowania (np. przewidywany termin i sposób załatwienia petycji).

Petycja powinna być rozpatrzona bez zbędnej zwłoki, nie później niż 3 miesiące od jej złożenia. W przypadku wystąpienia okoliczności niezależnych od adresata, można ten termin przedłużyć o kolejne 3 miesiące, co oznacza, że maksymalny czas rozpatrywania petycji nie powinien być dłuższy niż 6 miesięcy

Adresat petycji ma obowiązek – na piśmie lub drogą elektroniczną – poinformować wnoszącego o sposobie załatwienia petycji wraz z uzasadnieniem. Na sposób załatwienia petycji nie przysługuje skarga.

Każdy podmiot, który może być adresatem petycji przedstawia do 30 czerwca każdego roku zbiorczą informację o petycjach rozpatrzonych w roku poprzednim (liczba, przedmiot i sposób załatwienia).

W przypadku naruszenia przez adresata petycji obowiązków określonych w ustawie o petycjach (np. poprzez niedotrzymanie terminu na rozstrzygnięcie petycji, nieumieszczenie na swojej stronie internetowej skanu petycji i innych wymaganych informacji, niepowiadomienie składającego petycję o jej rozstrzygnięciu wraz z uzasadnieniem) składający petycję może złożyć skargę do organu nadzorującego adresata petycji na podstawie art. 227 kodeksu postępowania administracyjnego. Zobacz tabelę, w której wskazano organy, do których należy składać skargi na uchybienia w procesie rozpatrywania petycji (str. 33 Praktycznego przewodnika po petycjach [link: http://petycje.senat.edu.pl/uploads/drive/PDF/praktyczny%20przewodnik%20po%20petycjach.pdf].

II. EUROPETYCJA

Warto również wiedzieć, że jako obywatele krajów członkowskich Unii Europejskiej mamy prawo do składania petycji do Parlamentu Europejskiego.

Art. 227 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej stanowi:

Wszyscy obywatele Unii, jak również wszystkie osoby fizyczne lub prawne mające miejsce zamieszkania lub statutową siedzibę w Państwie Członkowskim, mają prawo kierowania, indywidualnie lub wspólnie z innymi obywatelami lub osobami, petycji do Parlamentu Europejskiego w sprawach objętych zakresem działalności Unii, które dotyczą ich bezpośrednio.

1. FORMA I TREŚĆ EUROPETYCJI

Europetycja może być nie tylko wnioskiem, ale również skargą lub komentarzem dot. stosowania prawa UE lub wezwaniem Parlamentu Europejskiego do przyjęcia stanowiska w danej sprawie.

Można ją wnieść na piśmie (przesłać pocztą tradycyjną) lub elektronicznie za pomocą portalu www.petiport.europarl.europa.eu/petitions [na portalu można również poprzeć zgłoszone petycje].
Musi być podpisana i zawierać :

• imię i nazwisko składającego petycję;
• narodowość;
• adres stałego miejsca zamieszkania (w przypadku petycji grupowej – imię i nazwisko, narodowość oraz adres stałego miejsca zamieszkania osoby składającej petycję lub przynajmniej pierwszego sygnatariusza);
• musi być sporządzona w jednym z 24 języków urzędowych UE (np. język polski).

Do petycji można dołączyć załączniki, w tym kopie wszelkich wybranych przez składającego petycję dokumentów potwierdzających. 

Składający petycję może zastrzec jej poufność. 

2. TRYB ROZPATRZENIA

Petycja jest przesyłana do Przewodniczącego Komisji Petycji w Parlamencie Europejskim (34 członków, w tym 4 z Polski).

Posiedzenia Komisji Petycji odbywają się co miesiąc. Jeśli petycja zostanie uznana za dopuszczalną, to zostaje przez Komisję skierowana do dalszych prac (np. może być to przekazanie petycji do wyjaśnienia Komisji Europejskiej albo do właściwych komisji Parlamentu Europejskiego). Komisja może także sama rozpatrzyć petycję i przedstawić swoje stanowisko pod głosowanie Parlamentu Europejskiego

III. ŹRÓDŁA WIEDZY

Szczególnej uwadze polecamy Praktyczny przewodnik po petycjach, który w szczegółowy ale i bardzo przystępny sposób opisuje praktyczne aspekty związane ze składaniem i z rozpatrywaniem petycji. [link: http://petycje.senat.edu.pl/uploads/drive/PDF/praktyczny%20przewodnik%20po%20petycjach.pdf ] 

Ponadto, czytelników, którzy chcieliby dowiedzieć się więcej na temat efektywności mechanizmu petycji, szczególnie w kontekście budowania dialogu i współpracy pomiędzy społecznością lokalną a władzami samorządowymi zapraszamy na stronę akcji Masz Głos [link: https://www.maszglos.pl/]. Akcja Masz Głos jest prowadzona przez Fundację im. Stefana Batorego od 2002 roku i ma na celu wsparcie lokalnych inicjatyw dążących do przeprowadzenia zmiany w najbliższym otoczeniu poprzez zaangażowanie i aktywizację mieszkańców. Zakres zmian zależy od pomysłów zgłaszających się grup mieszkańców natomiast Akcja Masz Głos zapewnia merytoryczne wsparcie ekspertów m.in. przez szkolenia lokalnych aktywistów oraz dzielenie się dobrymi praktykami w zakresie prowadzenia działań lokalnych.

Należy również zauważyć, że przyjęciu ustawy o petycjach towarzyszyła kampania społeczna Instytutu Spraw Publicznych, mająca na celu wzrost świadomości obywateli na temat przysługujących im praw oraz monitoringu wdrażania samej ustawy. Z efektami kampanii można zapoznać się na stronie projektu [link: http://www.petycje.edu.pl/ ].