Unia Europejska

Kompetencje Unii Europejskiej

Zgodnie z art. 11 i 191–193 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), UE jest uprawniona do działania we wszystkich obszarach polityki w dziedzinie środowiska, takich jak zanieczyszczenie powietrza i wody, gospodarowanie odpadami i zmiana klimatu.

TYTUŁ  XX - ŚRODOWISKO

Artykuł  191 TFUE

1. Polityka Unii w dziedzinie środowiska naturalnego przyczynia się do osiągania następujących celów:

• zachowania, ochrony i poprawy jakości środowiska naturalnego;
• ochrony zdrowia ludzkiego;
• rozsądnego i racjonalnego wykorzystywania zasobów naturalnych;
• promowania na płaszczyźnie międzynarodowej środków zmierzających do rozwiązywania regionalnych lub światowych problemów środowiska, w szczególności zwalczania zmian klimatu.

2. Polityka Unii w dziedzinie środowiska stawia sobie za cel wysoki poziom ochrony, z uwzględnieniem różnorodności sytuacji w różnych regionach Unii. Opiera się na zasadzie ostrożności oraz na zasadach działania zapobiegawczego, naprawiania szkody w pierwszym rzędzie u źródła i na zasadzie "zanieczyszczający płaci".

W tym kontekście środki harmonizujące odpowiadające wymogom w dziedzinie ochrony środowiska obejmują, w odpowiednich przypadkach, klauzulę zabezpieczającą, która pozwala Państwom Członkowskim na podejmowanie, z pozagospodarczych względów związanych ze środowiskiem, środków tymczasowych, podlegających unijnej procedurze kontrolnej.

3. Przy opracowywaniu polityki w dziedzinie środowiska naturalnego Unia uwzględnia:

• dostępne dane naukowo-techniczne;
• warunki środowiska naturalnego w różnych regionach Unii;
• potencjalne korzyści i koszty, które mogą wynikać z działania lub zaniechania działania;
• gospodarczy i społeczny rozwój Unii jako całości i zrównoważony rozwój jej regionów.

4. W zakresie swoich odpowiednich kompetencji Wspólnota i Państwa Członkowskie współpracują z państwami trzecimi i właściwymi organizacjami międzynarodowymi. Warunki współpracy Unii mogą stanowić przedmiot umów między Unią i zainteresowanymi stronami trzecimi.

Poprzedzający akapit nie narusza kompetencji Państw Członkowskich do negocjowania w organach międzynarodowych i zawierania umów międzynarodowych.

Artykuł  192 TFUE

1. Parlament Europejski i Rada, stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą i po konsultacji z Komitetem Ekonomiczno-Społecznym oraz Komitetem Regionów, decydują o działaniu służącym osiągnięciu celów określonych w artykule 191, które ma być podjęte przez Unię.
2. Na zasadzie odstępstwa od procedury decyzyjnej przewidzianej w ustępie 1 i bez uszczerbku dla artykułu 114 Rada, stanowiąc jednomyślnie zgodnie ze specjalną procedurą ustawodawczą i po konsultacji z Parlamentem Europejskim, Komitetem Ekonomiczno-Społecznym i Komitetem Regionów, uchwala:

a) przepisy przede wszystkim o charakterze fiskalnym;
b) środki wpływające na:

• zagospodarowanie przestrzenne;
• zarządzanie ilościowe zasobami wodnymi, w sposób pośredni lub bezpośredni wpływające na dostępność tych zasobów;
• przeznaczenie gruntów, z wyjątkiem kwestii zarządzania odpadami;

c) środki wpływające znacząco na wybór Państwa Członkowskiego między różnymi źródłami energii i ogólną strukturę jego zaopatrzenia w energię.

Rada, stanowiąc jednomyślnie na wniosek Komisji i po konsultacji z Parlamentem Europejskim, Komitetem Ekonomiczno-Społecznym i Komitetem Regionów, może postanowić o stosowaniu zwykłej procedury ustawodawczą do dziedzin, o których mowa w akapicie pierwszym.

3. Ogólne programy działania określające cele priorytetowe, które mają być osiągnięte, uchwalane są przez Parlament Europejski i Radę, stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą i po konsultacji z Komitetem Ekonomiczno-Społecznym oraz Komitetem Regionów.

Środki niezbędne do realizacji tych programów są przyjmowane na warunkach przewidzianych w ustępie 1 lub 2, zależnie od przypadku.

4. Bez uszczerbku dla niektórych środków przyjętych przez Unię, Państwa Członkowskie finansują i wykonują politykę w zakresie środowiska naturalnego.
5. Bez uszczerbku dla zasady, iż zanieczyszczający płaci, gdy środek oparty na ustępie 1 niesie ze sobą koszty uznane za nieproporcjonalne dla władz publicznych Państwa Członkowskiego, środek ten przewiduje właściwe przepisy w formie:

• tymczasowych derogacji i/lub
• Funduszu Spójności utworzonego zgodnie z artykułem 177.

Artykuł  193 TFUE

Środki ochronne przyjęte na podstawie artykułu 192 nie stanowią przeszkody dla Państwa Członkowskiego w utrzymaniu lub ustanawianiu bardziej rygorystycznych środków ochronnych. Środki te muszą być zgodne z Traktatami. Są one notyfikowane Komisji.

Wybrane działania UE na rzecz wdrażania polityki ochrony środowiska:

Z myślą o wspieraniu rozwoju, wdrożenia i oceny polityki w dziedzinie środowiska i w celu informowania społeczeństwa w tym zakresie powstała Europejska Agencja Środowiska (EEA). EEA odpowiada za przekazywanie wysokiej jakości niezależnych informacji na temat stanu środowiska i perspektyw dla niego. Gromadzi ona i analizuje dane oraz zarządza nimi, a także koordynuje Europejską Sieć Informacji i Obserwacji Środowiska (Eionet).

UE realizuje także program monitorowania Ziemi (Copernicus), w ramach którego podejmowane są między innymi kwestie związane z lądem, morzem i atmosferą, a także zmianą klimatu, aby wesprzeć decydentów w podejmowaniu świadomych decyzji i ustanawianiu przepisów i polityki w dziedzinie środowiska.

UE prowadzi również Europejski Rejestr Uwalniania i Transferu Zanieczyszczeń (E-PRTR), który stanowi źródło najważniejszych danych dot. zanieczyszczeń uwalnianych do powietrza, wody i gleby, a także transferów poza miejsca powstania zanieczyszczeń i odpadów w ściekach. Dane w E-PRTR pochodzą z ponad 30 000 zakładów przemysłowych w UE, a także Islandii, Liechtensteinie, Norwegii, Serbii i Szwajcarii. 

Serwis sieci "Natura 2000" obejmuje wszystkie obszary Natura 2000 i dostarcza kluczowych informacji na temat gatunków i siedlisk, dla których wyznaczono każde miejsce, danych na temat szacowanej wielkości populacji i stanu ochrony.

W końcu, najbardziej aktualne statystyki dotyczące kwestii ochrony środowiska można znaleźć tu https://ec.europa.eu/eurostat/en/web/environment/statistics-illustrated