7 września 2018
do konsultacji

Polityka ekologiczna 2030

ŹRÓDŁO DOKUMENTU - Polityka ekologiczna państwa 2030

PEP 2030 (sierpień 2019)

Podstawa prawna

Na wstępie należy zaznaczyć, że uchwały Rady Ministrów zgodnie z art. 93 ust. 1 Konstytucji mają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjnie podległe organowi wydającemu te akty. Natomiast zgodnie z art. 93 ust. 3 Konstytucji podlegają one kontroli co do ich zgodności z powszechnie obowiązującym prawem. W rezultacie, PEP nie będzie tworzyła w sposób bezpośredni nowych praw i obowiązków o charakterze powszechnym, ale ze względu na swój strategiczny charakter będzie determinowała działania administracji rządowej w kolejnych latach.

PEP ma charakter strategii sektorowej – środowiskowej, wydanej na podstawie innej uchwały Rady Ministrów – „Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020” (SOR) – z dnia 14 lutego 2017 roku. SOR wskazuje główne cele, kierunki interwencji, działania i projekty strategiczne, które powinny znaleźć odzwierciedlenie we wszystkich dokumentach strategicznych z perspektywą do 2030 roku.

Komitet Koordynacyjny ds. Polityki Rozwoju (KKPR), jako organ opiniodawczo-doradczy Prezesa Rady Ministrów, rekomendował zastąpienie dotychczas obowiązującej Strategii „Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko - perspektywa do 2020 r." (BEiŚ) dwoma osobnymi dokumentami:

1. Prace nad strategią środowiskową są koordynowane przez Ministerstwo Środowiska ze wsparciem członków międzyresortowego zespołu. Dokument otrzymał nazwę Polityka ekologiczna państwa 2030 (PEP).
2. 2. Prace na strategią energetyczną są koordynowane przez Ministerstwo Energii ze wsparciem członków międzyresortowego zespołu. Dokument otrzymał nazwę „Polityka energetyczna Polski" (PEP – dość niefortunnie obydwa dokumenty posiadają ten sam skrót). Więcej na temat PEP „energetycznej”.

Należy podkreślić, że PEP „ekologiczna” będzie stanowić strategię w rozumieniu  art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 6 grudnia 2006 roku o zasadach prowadzenia polityki rozwoju („Politykę rozwoju prowadzi się na podstawie strategii rozwoju, programów i dokumentów programowych”).

W konsekwencji, PEP będzie jedną z podstaw prowadzenia polityki ochrony środowiska w Polsce w rozumieniu art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska („Polityka ochrony środowiska jest prowadzona na podstawie strategii rozwoju, programów i dokumentów programowych, o których mowa w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju”).

Historia

• Poprzednia strategia środowiskowa BEiŚ 
• Projekt PEP wraz z załącznikami oraz prognozą oddziaływania na środowisko znajduje się w Biuletynie Informacji Publicznej Ministerstwa Środowiska
• Dokument przyjęty przez Radę Ministrów i podpisany przez Prezesa Rady Ministrów

Przyjęcie PEP jest planowane na I kwartał 2019 roku.

Konsultacje społeczne

Wraz z ogłoszeniem nowego projektu rozporządzenia Minister Środowiska zaprosił do konsultacji społecznych wyznaczając ich termin na 7-30 września.W celu ułatwienia procesu konsultacji społecznych Ministerstwo Środowiska przygotowało specjalny Formularz do zgłaszania uwag w ramach konsultacji społecznych dokumentu Polityka ekologiczna państwa 2030  wraz z prognozą oddziaływania na środowisko, który można wypełnić online.

UWAGI ZGŁOSZONE PRZEZ ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

Ocena projektu Polityki ekologicznej 2030 przygotowana przez Stowarzyszenie Ekologiczne EKO-Unia 

Uwagi Koalicji Ratujmy Rzeki 

Należy podkreślić, że politykę ochrony środowiska, która będzie realizowana na podstawie PEP, Prawo ochrony środowiska w art. 13 definiuje jako ”zespół działań mających na celu stworzenie warunków niezbędnych do realizacji ochrony środowiska, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju”. Stąd też, PEP ma dość wyjątkowy charakter wśród regulacji, gdyż z jednej strony informuje ona o pewnych faktach, sytuacjach, stanach i problemach, a z drugiej strony powinna wprowadzać system motywacyjny dla wskazanych w niej podmiotów to podjęcia działań zmierzających w określonym kierunku.

Zgodnie opisem podanym na stronie Kancelarii Prezesa Rady Ministrów „W systemie dokumentów strategicznych PEP stanowi doprecyzowanie i operacjonalizację zapisów SOR. Stąd też, cel główny PEP, tj. Rozwój potencjału środowiska na rzecz obywateli i przedsiębiorców, zostanie przeniesiony wprost z SOR. Cele szczegółowe PEP zostaną określone w odpowiedzi na zidentyfikowane w diagnozie najważniejsze trendy w obszarze środowiska, w sposób umożliwiający zharmonizowanie kwestii związanych z ochroną środowiska z potrzebami gospodarczymi i społecznymi.

Realizacja celów środowiskowych będzie wspierana przez cele horyzontalne dotyczące edukacji ekologicznej oraz efektywności funkcjonowania instrumentów ochrony środowiska.
Cele szczegółowe będą monitorowane za pomocą zestawu wskaźników oraz realizowane poprzez:

• projekty strategiczne,
• szereg zadań, które stanowią konkretyzację działań wskazanych w SOR,
• i innych działań zidentyfikowanych w toku prac nad PEP (np. wynikających ze zobowiązań dla Polski w perspektywie do 2030 r.)”.

PLUSY

Należy pozytywnie ocenić decyzję o rozdzieleniu polityki ekologicznej i polityki energetycznej kraju. Takie podejście pozwala na uwypuklenie najważniejszych kwestii związanych z ekologią, które wcześniej były przedstawiane w sposób drugorzędny względem zagadnień energetycznych. Dzięki temu zabiegowi kwestie takie jak oddziaływanie transportu na środowisko, gospodarka komunalna, ochrona przyrody i różnorodności biologicznej mogą być potraktowane priorytetowo.

W dokumencie zawarto następujące istotne zagadnienia: 

1. uzupełnienie sieci parków narodowych i rezerwatów;
2. zwalczanie przestępczości przeciwko środowisku;
3. promowanie wzorców zrównoważonej konsumpcji;
4. bardziej wydajne wykorzystanie zasobów.

Z zadowoleniem należy również przyjąć dostrzeżenie w PEP 2030 znaczenia jakości środowiska dla jakości życia aktualnych i przyszłych mieszkańców Polski.
 

MINUSY

Zasadniczym minusem o charakterze fundamentalnym jest podporządkowanie PEP 2030 wyzwaniom rozwojowym zidentyfikowanym w SOR, co przekłada się na uznanie, że kwestie ekologiczne nie są równoważne a służebne wobec programów rozwoju społeczno - gospodarczego - wbrew konstytucyjnej zasadzie zrównoważonego rozwoju.

W udostępnionych dokumentach brak jest również wzmianki na temat tego czy w procesie przygotowywania samej treści brały udział grupy najważniejszych interesariuszy (np. biznes, samorządy, organizacje pozarządowe) co przyczyniłoby się do zwiększenia szans na ich skuteczną realizację. 

Dokumenty te nie zawierają również streszczenia dla laików oraz zwięzłej syntezy, które pozwoliłyby na podsumowanie obszernego materiału (prawie 300 stron).

Jednym z priorytetów PEP 2030 jest stworzenie nowego, skutecznego systemu zarządzania ochroną środowiska w Polsce, przy czym udostępnione dokumenty nie zawierają pogłębionej oceny aktualnego systemu, co budzi wątpliwości co do skuteczności i celowości dokonywania w nim zmian.

Szczególnie istotną wadą dokumentu jest kompletna negacja potrzeby znaczącej redukcji gazów cieplarnianych z energetyki i przemysłów (hutniczy, cementowy czy chemiczny). Wskazuje to na zamierzony unik w stosunku do najpoważniejszego na świecie zagrożenia cywilizacyjnego jakim jest zmiana klimatu, które stanowi przedmiot umów międzynarodowych jak Porozumienie z Paryża oraz polityki klimatycznej UE. 

Kwestia dotacji anty środowiskowych i kosztów zewnętrznych nie występuje w ogóle w całym opracowaniu.

Ponadto, autorzy projektu pominęli niektóre poważne potencjalne zagrożenia, które mogą wystąpić do 2030 roku, a w szczególności:

1. pogłębiania się degradacji środowiska związanej z istniejącymi kopalniami oraz negatywne skutki uruchomienia nowych (zwłaszcza odkrywek węgla brunatnego) – należy podkreślić, że przyjęte przez rząd programy rozwoju górnictwa węgla kamiennego i brunatnego wzmacniają kierunek niezgodny z Porozumieniem w Paryżu i polityką energetyczno-klimatyczną UE i w oczywisty sposób nie pozwolą Polsce wywiązać się z celów redukcji emisji gazów cieplarnianych,
2. negatywne oddziaływanie na ekosystemy wodne w związku z planowaną rozbudową dróg wodnych Wisły i Odry, przekopem Mierzei Wiślanej,
3. zwiększenie emisji gazów cieplarnianych w związku z budową Centralnego Portu Komunikacyjnego.

W PEP 2030 zasadniczo nie ma wzmianki na temat powstawania zagrożeń dla środowiska wynikających ze słabości planowania przestrzennego.

PEP 2030 nie przewiduje w sposób wyczerpujący wartości docelowych jakie powinny być osiągnięte w trakcie jej obowiązywania co stanowi jej istotną słabość przekładającą się na słabość systemu motywacyjnego jaki miała przewidywać. Słabością priorytetów i celów jest także brak hierarchii ich ważności i pilności.

W końcu, w ocenie ekspertów, przedstawiony projekt PEP 2030 w zbyt małym stopniu skupia się na powiązaniach pomiędzy stanem środowiska i zdrowiem w kontekście krajowym, a zbyt dużo miejsca poświęca się na odniesienia do trendów światowych w tym zakresie. Jest to istotne z tego względu, że ograniczenie negatywnego wpływu zanieczyszczenia i degradacji środowiska przyrodniczego na zdrowie Polaków powinno być podstawowym priorytetem PEP 2030.